Sedef hastalığı (psoriasis), kronik bir otoimmün cilt hastalığı olup, cildin normalden çok daha hızlı bir şekilde yenilenmesine neden olur. Bu durum, cilt yüzeyinde kırmızı, iltihaplı plaklar ve beyaz-gümüş renkli kabuklanmalar şeklinde belirginleşir. Genellikle dirsekler, dizler, saçlı deri ve sırt gibi bölgelerde görülse de, vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir.
Sedef Hastalığının Nedenleri
Sedef hastalığının tam nedeni bilinmemekle birlikte, temel nedenin bağışıklık sisteminin yanlış bir tepki vermesi olduğu düşünülmektedir. Normalde cilt hücreleri yaklaşık 28-30 günde bir yenilenir, ancak sedef hastalığında bu yenilenme süreci 3-4 güne kadar düşer. Bu hızla çoğalan hücreler cilt yüzeyinde birikerek kalın, pullu ve iltihaplı plaklara neden olur.
Otoimmün bir hastalık olduğu için, bağışıklık sistemi vücudun kendi dokularına saldırarak iltihaplanmaya yol açar. Sedef hastalığının nedeni tam olarak bilinmese de, bazı faktörlerin hastalığı tetiklediği veya kötüleştirdiği bilinir.
Sedef Hastalığını Tetikleyen Faktörler
Sedef hastalığının ataklarını veya belirtilerinin şiddetini artıran bazı yaygın tetikleyiciler şunlardır:
Stres: Psikolojik veya fiziksel stres, sedef hastalığı ataklarını başlatabilir veya kötüleştirebilir.
Enfeksiyonlar: Özellikle boğaz enfeksiyonları, vücudun bağışıklık tepkisini artırarak sedef hastalığını tetikleyebilir.
İlaçlar: Bazı ilaçlar (örneğin, lityum, beta blokerler, bazı antimalaryal ilaçlar) sedef hastalığını tetikleyebilir.
Travma veya Yaralanmalar: Cilt yaralanmaları (kesikler, yanıklar, güneş yanıkları) sedef hastalığını tetikleyebilir. Buna Koebner fenomeni denir.
İklim ve Çevresel Faktörler: Soğuk hava, kuru cilt ve düşük nem oranı sedef hastalığını kötüleştirebilir.
Genetik: Ailede sedef hastalığı geçmişi olan kişilerde bu hastalığa yakalanma riski daha yüksektir.
Sedef Hastalığının Belirtileri
Sedef hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterir. En yaygın belirtiler şunlardır:
Kırmızı ve kabuklu cilt plakları: Genellikle ciltte kırmızı, iltihaplı ve kalınlaşmış alanlar görülür. Bu plaklar beyaz veya gümüş renkli pullarla kaplıdır.
Kaşıntı ve yanma hissi: Plakların olduğu bölgelerde kaşıntı ve yanma hissi yaygındır.
Ciltte kuruluk ve çatlama: Sedef hastalığı olan cilt kuru ve çatlamış görünebilir, hatta bazen bu çatlaklar kanayabilir.
Tırnak değişiklikleri: Tırnaklarda kalınlaşma, renk değişiklikleri ve çukurlaşmalar görülebilir.
Eklem ağrısı: Bazı kişilerde psoriatik artrit olarak adlandırılan eklem ağrısı ve iltihaplanma da meydana gelebilir.
Sedef Hastalığı Türleri
Sedef hastalığının birkaç farklı türü vardır ve her bir türün belirtileri biraz farklı olabilir:
Plak Sedef Hastalığı (Psoriasis Vulgaris): En yaygın görülen formdur. Kırmızı, iltihaplı cilt plakları ve üzerinde gümüş renkli pullarla karakterizedir.
Gutat Sedef Hastalığı: Genellikle çocuklarda ve gençlerde görülür. Küçük, damla şeklinde kırmızı lekeler şeklinde belirginleşir.
Ters Sedef Hastalığı (Inverse Psoriasis): Vücudun katlanma bölgelerinde (koltuk altı, kasık, göğüs altı) oluşur ve ciltte kızarıklık ve tahrişe neden olur.
Püstüler Sedef Hastalığı: Deri üzerinde içi beyaz iltihap dolu kabarcıklar (püstüller) ile karakterizedir. Daha nadir görülen bir türdür.
Eritrodermik Sedef Hastalığı: Tüm vücudu etkileyebilen, ciddi ve nadir görülen bir sedef hastalığı formudur. Cilt geniş ölçüde kızarır ve dökülür.
Sedef Hastalığı Tedavi Seçenekleri
Sedef hastalığı kronik bir hastalıktır, ancak belirtilerin kontrol altına alınmasını sağlayan tedavi yöntemleri mevcuttur. Tedavi hastalığın şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir:
Topikal Tedaviler: Hafif vakalarda, cilde sürülen kremler ve merhemler kullanılır. Bunlar genellikle kortikosteroidler, D vitamini analogları ve nemlendiriciler içerir.
Işık Tedavisi (Fototerapi): UV ışınlarının kullanıldığı bu tedavi yöntemi, cilt hücrelerinin büyüme hızını yavaşlatarak belirtilerin hafifletilmesine yardımcı olur.
Sistemik Tedaviler: Orta ve ağır vakalarda, ağız yoluyla alınan veya enjeksiyonla uygulanan ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar bağışıklık sistemini baskılayarak sedef hastalığını kontrol altında tutar.
Biyolojik Tedaviler: Bağışıklık sisteminin belirli bileşenlerine hedeflenen biyolojik ilaçlar, daha şiddetli sedef hastalığı vakalarında kullanılır.
Sonuç:
Sedef hastalığı, tedavi edilmesi gereken kronik bir cilt hastalığıdır. Her ne kadar tamamen iyileştirici bir tedavisi bulunmasa da, belirtiler kontrol altına alınabilir ve cilt sağlığı korunabilir. Bu hastalıkta, yaşam tarzı değişiklikleri ve tetikleyici faktörlerden kaçınmak da oldukça önemlidir. Sedef hastalığına sahip olan kişiler, düzenli cilt bakımı yaparak, tedaviye sadık kalarak ve dermatologlarıyla iş birliği yaparak bu hastalığın etkilerini en aza indirebilir.